Konosament, czyli morski list przewozowy jest podstawowym dokumentem wykorzystywanym w transporcie morskim. Jest to papier wartościowy, na podstawie którego można przenieść prawa własności towaru. Jest on dowodem zawarcia umowy o przewóz i odgrywa główną rolę w handlu międzynarodowym. Konosament jako papier wartościowy reprezentuje towar, na który go wystawiono i stanowi prawo do towaru, a w szczególności prawo dysponowania nim. Morski list przewozowy jest przedmiotem transakcji handlowych. Jest przedmiotem zarówno sprzedaży jak i kupna. Posiadacz tego dokumentu może w porcie docelowym odebrać przesyłany ładunek.
Konosament zawiera:
• armatorskie lub spedytorskie warunki konosamentowe,
• dane załadowcy,
• dane odbiorcy,
• dane firmy lub osoby, która ma być powiadomiona o przypłynięciu kontenera,
• numer kontenera, ilość, nazwa i waga towaru. Dodatkowo można umieścić inne istotne informacje.
Konosamenty wystawiane są na podstawie instrukcji konosamentowej otrzymanej od załadowcy, eksportera lub na podstawie zapisów zawartych w akredytywie. Wystawienie konosamentu polega na podpisaniu go i opieczętowaniu przez osobę upoważnioną przez armatora, przewoźnika morskiego lub spedytora. Dokument ten wystawia się w kilku ponumerowanych egzemplarzach, z których każdy jest oryginałem dokumentu. Zazwyczaj występują 3 oryginały kolejno numerowane 1/3, 2/3/, 3/3. Należy pamiętać, że konosament to papier wartościowy i w przypadku zagubienia oryginałów konosamentów, wydanie towaru lub kontenera zostaje wstrzymane przez przewoźnika, armatora, spedytora do momentu dostarczenia oryginałów konosamentu.
Oprócz oryginałów, sporządzane są także kopie konosamentów, które nie upoważniają do dysponowania ładunkiem. Przeznaczone są jedynie do użytku wewnętrznego importera i eksportera. Ilość kopii zależy od wymogów klienta. Mimo że nie ma ograniczeń co do ich ilości zwyczajowo wydaje się maksymalnie do 6 kopii. Do odbioru towaru przez odbiorcę wystarczy przedstawić 1/3 oryginalnych konosamentów.
Wydanie oryginałów konosamentów lub zwolnienie kontenera czy też towaru zazwyczaj następuje po uregulowaniu należności za fracht oraz usługi.
Konosament wystawiony jest na partie towaru lub ładunku. Przy przesyłkach kontenerowych FCL konosament może być wystawiony na pojedynczy kontener lub na partię wielu kontenerów.
FUNKCJE KONOSAMENTU
Konosament spełnia kilka funkcji:
• jest dowodem przyjęcia określonego w nim ładunku do przewozu i zobowiązaniem przewoźnika do wydania tego ładunku w porcie przeznaczenia legitymowanemu posiadaczowi konosamentu
• jest papierem towarowym, ponieważ reprezentuje towar, na który został wystawiony i upoważnia do dysponowania tym towarem
• jest papierem wartościowym przenoszącym prawa własności do ładunku, na który konosament jest wystawiony
• jest dokumentem przenaszalnym, w zależności od rodzaju konosamentu poprzez wręczenie, indos lub w drodze cesji
• nie jest umową przewozu ładunku
• konosament nie jest umową dotyczącą przewozu towarów czy ładunków pomiędzy przewoźnikiem a załadowcą, albo pomiędzy przewoźnikiem a odbiorcą
Rodzaje konosamentów
W obrocie morskim można wyróżnić następujące rodzaje konosamentów:
1. Załadowania (Shipped, On board) i Przyjęcia do załadowania (Recevied for shipment)
2. Czysty (Clean bill of lading) oraz Nieczysty (Foul, Claused bill of lading)
3. Konosament Liniowy (Liner bill of lading) i Czarterowy (Bill of fading to be used with charter-party)
4. Konosament elektroniczny (Electronic bill of lading)
5. Konosament bezpośredni (Through bill of lading)
6. Konosament zwykły oraz przeładunkowy (Transshipment bill of lading)
Podstawowym konosamentem jest „Konosament załadowania”, który zawiera potwierdzenie, że ładunek został załadowany do przewozu. Konosament ten określa nazwę statku oraz datę zakończenia załadowania, precyzyjnie określając fakt przyjęcia ładunku do przewozu. Odpowiedzialność przewoźnika rozpoczyna się od momentu wystawienia tego dokumentu z konkretną datą.